De Godin van chocolade/cacao had een bescheiden maar eervolle oorsprong als mayagodin. Ze heette Lxcacao en was een vruchtbaarheid godin, godin van de aarde, in een matriarchale samenleving waar de landbouw en ervoor zorgen dat iedereen gevoed werd, het werk van vrouwen was.
Er voor zorgen dat niemand honger had en de veiligheid van de mensen was haar goddelijke verantwoordelijkheid. De scheppingsmythen vertelden over grote overstromingen, verwoestende droogtes en aardbevingen die vertelden over de vier eerdere pogingen van de goden om een mensenras te creëren die van hun zouden houden, hun zouden prijzen en liedjes zouden zingen over hun glorie en dankbaar zouden zijn voor hun gegeven leven.
Hier is het verhaal van de rol die de godin van de chocolade speelde bij de schepping van de mensheid: de grootmoeder, de godin Ixmucanè, maakte zich zorgen. Over spanning gesproken! Haar twee zonen waren omgekomen tijdens een avontuur in de onderwereld. Zoals veel grootmoeders vandaag, werd Ixmucanè overgelaten om haar kleinkinderen op te voeden. Omdat de vrouwen het meeste werk deden met planten, oogsten en koken, hadden de kleinzonen veel vrije tijd. . . tijd om de beroepen en de kunsten te verkennen en met politiek te spelen. Hoewel haar kleinzonen allebei prima jongens waren en ze erg trots was op hen en hun prestaties (het waren prima architecten, muzikanten, beeldhouwers en kunstenaars), kon ze het niet helpen, maar ze was bezorgd dat er iets heel belangrijks uit de wereld aan het verdwijnen was en dat, uiteindelijk zou er een dag van afrekening zijn. Want Ixmucanè was de laatste van de waarzeggers, degenen die de kennis hadden en wijs waren met de kennis in de wegen van de aarde, degenen die de ritmes van de natuur door hun aderen konden voelen stromen. Degenen die 'zieners' waren, hadden de gave van vooruitziendheid en wisten hoe ze hun ontzagwekkende verantwoordelijkheden voor de aarde verstandig moesten beheren . "Wat zou er gebeuren," maakte ze zich zorgen, "als ze...oud werd en de laatste van haar soort stierf?"
In beslag genomen door deze donkere mijmeringen schrok ze toen ze opkeek en een zwangere jonge vrouw voor haar zag staan. De jonge vrouw benaderde de oude godin eerbiedig en haalde diep en lang adem in een poging de moed bijeen te rapen om te spreken. "Grootmoeder, ik draag in mij de kinderen van uw zoon die naar de hemel is gegaan. Mijn vader, de heer van de onderwereld, zegt dat ik hem heb beschaamd en verdreven. Ik kan nergens anders heen. Neem me alsjeblieft in en laat uw kleinkinderen een thuis bij u hebben." 'Hoe kan mijn zoon de vader zijn?' vroeg mama Cane. 'Mijn beide zonen zijn in uw land gestorven.' "Mijn naam is Ixquic of 'Bloed Maan'. Ik was daar onder de kalebasstruik toen uw zoon Hunahpu werd onthoofd door de soldaten. Zijn bebloede hoofd bleef tegen me praten nadat hij stierf. Hij spuugde op mijn hand en het was dit dat zorgde ervoor dat ik deze tweeling kreeg." Om te beginnen niet in de beste stemming, was Ixmucanè begrijpelijkerwijs sceptisch. "Gewoon weer zo'n goudzoeker", dacht ze, "wie weet wie de echte vader van die babies was?" Maar, net zoals de Griekse godin Aphrodite deed met haar schoondochter Psyche, stelde Ixmucanè een test op om erachter te komen of het waar was wat de jonge vrouw zei. (Ze zou tenslotte graag aan haar bloedlijn toevoegen als de ongeboren tweeling werkelijk zieners waren zoals zij - de toekomst van het koninkrijk zou er zelfs van kunnen afhangen. Dus gaf ze de jonge vrouw een groot net en zei: "Hier, neem dit mee naar mijn veld en kom pas terug als het vol met eten is." Vol vertrouwen dat ze dit gemakkelijk zou kunnen doen, ging Ixquic naar het veld waar ze toen ontdekte dat er maar één plant groeide. Een enkele kolf wilde maïs. Wat moest ze doen? Wanhopig op haar knieën vallend, riep ze andere godinnen om hulp. Ixcanil, godin van het zaad, hoor me. Ixtoq, godin van de regen, help me. Ixcacau, godin van cacao, zie mijn tranen en kom mij te hulp. Ze kwamen haar snel te hulp. Ixcanil leerde haar hoe ze de zaden van de ene kolf of maïs moest plukken en zegende ze zodat ze zouden ontkiemen. Ixtoq bracht het voedende vocht dat ze nodig hadden om te groeien. En Ixcacau, de godin van de cacao, leerde haar hoe ze de zaden moest planten, de maïs moest verbouwen en oogsten. Toen stond Ixcacau op de lagere heuvels rond de vallei en bewaakte de snelgroeiende planten totdat de vallei vol was met hun rijpende stengels. Toen het klaar was, kwam Ixquic terug met haar net overvol, genoeg eten voor een feestmaal. Lxmucanè zag het wonder en verwelkomde haar in de familie.
Toen de winterzonnewende aanbrak, was het tijd voor Ixquic om te bevallen. Ze ging alleen het bos in, zoals de gewoonte was, en al snel baarde ze twee zonen die de Heilige Tweeling zouden worden. Hoewel ze zelf niet werden vereerd als grote goden (meer als superhelden of halfgoden), tweelingen speelden een cruciale rol in de scheppingsmythen. Slimme jongens, en niet meer dan een beetje bedrog, ze versloegen de krachten van de onderwereld en andere vijanden van de goden en werden enorm begunstigd door de goden. De oudste zoon werd Hunaphu genoemd naar zijn vader. In sommige verhalen over de mythen was hij eigenlijk de reïncarnatie van zijn vader die als mens was teruggekomen en uiteindelijk, op Christusachtige wijze, zijn leven zou opofferen om de mensheid te redden. Toen Hunaphu naar de hemel werd gebracht, werd hij een zonnegod. De jongere broer, Xbalanquè, werd geassocieerd met de volle maan en bij zijn dood, wat het einde van de matriarchale tijden en de noodsituatie van de patriarchale betekende, werd hij veranderd in een vrouw en werd hij Ixbalanquè, de maangodin.
Dat brengt ons bij het onderwerp, de godin van de cacao als religieus icoon. Het voedsel van de goden aan het patriarchaat verstrekken. Hoewel ze zelden in de mythen in het openbaar verscheen, was Ixcacao, de Maya-godin van de cacao, geliefd bij het gewone volk als een barmhartige godin van overvloed. Net als de Griekse godin Demeter had ze tussen de mensen gelopen, begreep ze hun lijden en angst voor hongersnood, terwijl ze hen genadig de kennis en hulpmiddelen gaven die ze nodig hadden om niet alleen te overleven, maar ook om een leven van overvloed voor zichzelf op te bouwen. (Om nog maar te zwijgen van het genereus delen van de voortreffelijke smaak van cacao en de energie die het hen gaf om door te werken!) Maar dat zou snel veranderen! Aanvankelijk leek het een gouden eeuw. Koningen en dynastieën verschenen. Een heersende klasse was geboren. De astronomie bloeide, net als de kunsten; schrift (glyphs) begon te verschijnen op de prachtige monumenten, paleizen en tempels van de koningen en veel van de adel. Er werden grote steden gesticht en bevolkt met rijke mensen. Elke koning fungeerde als hogepriester. Door zijn familierelatie met de goden te bevestigen, zou hij kunnen beloven dat hij regen en voorspoed in zijn koninkrijk zal brengen boeren waren bereid om te werken om de luxe levensstijl van de koning en zijn hofhouding te ondersteunen. Toen werd de arme chocoladegodin van de velden weggevoerd om te trouwen met Ek Chuah, de god van de handel, of ze het wilde of niet. Al snel werden haar mooie cacaobonen omgezet in geld -- 40 bonen zouden een ezel kopen, 100 een redelijk goede slaaf. De belasting van de arbeiders moest zelfs met de bonen worden betaald, waardoor ze weinig of geen plezier hadden. De vrouwen en kinderen konden sowieso niet meer genieten van cacao, het was nu verboden en uitgeroepen tot 'voedsel van de goden', alleen beschikbaar voor de heersers en de krijgers in hun dienst. Het brak Ixcacao's hart. Ze wist dat ze er weinig aan kon doen, maar ze raapte haar moed bij elkaar en deed één eis. Er is iets dat je moet begrijpen. . . Zowel de goden als de mensen moesten hun leven opofferen om hun wereld en het leven van de mensen erin te behouden. Vier keer eerder hadden de goden geprobeerd mensen te scheppen die genoeg van hen zouden houden om deze last met hen te delen. Maar ze hadden gefaald, dus de god moest deze werelden vernietigen. Deze keer, in de vijfde wereld, gaven de goden de wereld licht omdat twee van de goden bereid waren hun leven op te offeren om de zon te scheppen. Als de zon ooit zou stoppen met door de lucht te bewegen, zouden haar brandende stralen de aarde snel vernietigen. Alleen het hart en het bloed van een god of een mens konden de dorst van de hete zon lessen en zijn energie vernieuwen, zodat hij zijn reis door de lucht kon voortzetten. Dus kozen de heersers elk jaar een jonge jongen (op sommige plaatsen was het een jong meisje of zelfs een hond met een chocoladehalsband) die het saaie leven van een boer zou verruilen voor mooie kleren en bedienden en leraren, kortom om te leven als een god. Maar maar voor een jaar. Op de verjaardag van zijn selectie, terwijl alle mensen aan zijn voeten bogen, beklom hij de trappen van de tempelpiramide en gaf zijn hart en zijn bloed aan de zon. De barmhartige Godin van de Chocolade wist dat, hoewel ze trots en dapper waren, de Uitverkorenen nog steeds beefden van een verschrikkelijke angst toen ze de trap opliepen. "Ik ga met ze mee", eiste ze "en troost ze met mijn aanwezigheid in hun laatste uren." En dus beklom de Godin van de Chocolade de treden naast hen en bood hen onderweg troostende bekers cacao aan. Zo werd ze elk jaar een belangrijk onderdeel van de heilige riten. Een jaar lang daalde Ixcacao de trappen van de piramide af, betwijfelend dat ze het nooit meer kunnen doen, maar toen ze tot haar verbazing haar kleedkamer binnenkwam, stond Huitaca, de godin van liefde en plezier. De godin van de chocolade: gezegend door de godin van de liefde "Vriendin, we moeten praten", zei Huitaca. "Je hebt altijd heel dicht bij de mensen gewoond. Ik heb je ze elke avond van de velden zien verwelkomen en je bij hen zien voegen rond het kampvuur om de maïs te roosteren, verhalen te vertellen en van je geschenken te genieten. Maar nu moeten ze zo hard werken en zo laat in de nacht dat ze meteen in slaap vallen en het is een diepe en droomloze slaap die niet verfrist. Voorbij is het gelach dat fonkelde naar de sterren terwijl ze hun verhalen vertelden rond het kampvuur 's nachts. Weg zijn de bloemen en dieren die ze op hun jurken borduurden. Weg zijn de felle kleuren die hun dekens zo warm en zo gewaagd maakten. Voorbij zijn de muziek en dans die de schoonheid van hun godin weerspiegelden in de nachtelijke hemel. En weg is de vreugde die werken de moeite waard maakte. Het is allemaal weg en ik kan de gedachte eraan niet verdragen. Ik heb je hulp nodig. We moeten met een plan komen." En wat een slim plan was het. De Godin van de Chocolade zou de koks van de koning leren hoe ze de wijn moesten fermenteren en bedwelmend maken. Ze 'liet het ontglippen' dat het een krachtig afrodisiacum (een middel dat wordt gebruikt met het doel de geslachtsdrift te stimuleren) was. Niet moeilijk om ze daarvan te overtuigen! Geen wonder dat moderne mannen graag chocoladetruffels cadeau doen. Chocolade bevat immers dezelfde chemische stof die je dat heerlijke gevoel van verliefdheid geeft. Toen kwam er een tijd van ongebreidelde vraatzucht en oorlogvoering tussen de verschillende staten. Van keizer Montezuma werd zelfs gemeld dat hij 40-50 bekers per dag dronk, waarbij hij de afrodisiacum- stimulans van de cacao in zich opnam om zijn energie te behouden voor zijn dagelijkse bezoeken aan zijn harem. De aristocraten begonnen arbeid van welke aard dan ook als beneden hun waardigheid te beschouwen en leefden in hun mooie paleizen, zich niet bewust van het menselijk lijden waarvan hun levensstijl afhing. Koninkrijken kwamen op en koninkrijken vielen. Verzwakt door oorlog, werden de Maya's verslagen door Azteken (uit de regio van Mexico) die, gelukkig, hun bewondering hadden voor hun religie en namen de godin van chocolade in hun eigen land op. Zoals Ixmucanè voorzag, schonk niemand met gezag aandacht aan het schudden van de aarde. Te veel mensen, te weinig land beschikbaar voor tuinbouw, en het land dat er was, kon geen voedsel produceren omdat ofwel de helft van de arbeiders op weg was naar een oorlog of het land zelf werd gebruikt als slagveld. De mensen waren ondervoed of uitgehongerd. Mamma Cane had zich terecht zorgen gemaakt! Verzwakt door hun uitspattingen en hun voortdurende strijd met elkaar, konden ze niet veel vechten toen de Spaanse* ontdekkingsreizigers en de conquistadores arriveerden, met een vreemde ziekte "pokken" met hun mee die hun verzwakte lichamen niet konden bestrijden. Het heeft bijna alle mensen toen der tijd weggevaagd. En dan de Spaanse priesters die alle boeken verbrandden die de verhalen vertelden van de scheppingsmythen. Later kwamen er andere priesters, die hen aanmoedigden om hun verhalen en hun mythen op te schrijven, maar het moest in het Latijn zijn, de taal van de Spaanse kerk. Maar tegen die tijd was er veel vergeten. Maar niet alles was verloren. Een van de oude goden keerde terug. Nadat hij ooit als offer aan de zon was gestorven, kwam hij terug in menselijke vorm en gaf hij, net als de Christus van de Spanjaard, zijn leven opnieuw gaf zodat de mensen nooit meer hun leven aan de zon hoefden te offeren. De praktijk van mensenoffers eindigde.
Nu voor het gelukkige einde van het verhaal. De godin van cacao kwam gelukkig en wel terug, het kon niet anders dan dat sommige dingen slecht waren afgelopen. Maar Huitaca, de godin van liefde en plezier, was dankbaar voor de rol die de godin van cacao had gespeeld. En om haar grote gunst te bewijzen, versierde ze haar van top tot teen met delicate witte bloesems die fladderden in de zachte wind. En dus, bedekt met schoonheid, mocht Ixcacao, de godin van de cacao, terugkeren naar haar volk, dit keer als zowel de vruchtbaarheidsgodin die waakte over de korenvelden en zag dat haar volk werd gevoed, maar ook als een koningin van liefde en plezier. Geen werk meer zonder rust. Geen werk meer zonder tijd voor familie en vrienden, en tijd voor muziek en dans. En bovenal geen werk meer zonder liefde. Mijmeren over de mythen van de godin van cacao, Ixcacao's wijsheid is een mooi contrapunt voor de productiegerichte drukte van onze moderne wereld en het uitzinnige kopen en verkopen met winstoogmerk en zijn hebzucht. De godin van cacao herinnert ons eraan dat een luxueuze wereld zich voor je ogen ontvouwt als je maar even de tijd neemt om je "drukte" te stillen en je te verheugen in die dingen die je plezier geven.